TANITIM
VAN' I TANIYALIMVan ili 3000 m. yüksekliği olan volkanik dağlarla çevrilidir. Van gölü bu volkanik alanın ortasında bir çöküntü havzasıdır. İl topraklarının % 53’ü dağlarla, %33’ü platolarla, % 14’ü ovalarla çevrilidir.
Dağlar
Van yöresinin %53’ünü kaplayan dağlar çeşitli jeolojik dönemlerde kıvrılma ve kırılmalar sonucunda oluşmuştur. Bunların başında ilin kuzey kesiminde, dorukları il sınırları dışında kalan Aladağ (3255) ve Tendürek Dağı (3542) bulunmaktadır. Bunlardan Tendürek Dağı'nın doğusunda İran sınırına kadar uzanan dağ sıraları bulunmaktadır. Bu dağların yüksekliği 2600–2900 m.ye ulaşmaktadır. Bu dağların belli başlı yükseltiler; Dumanlıdağ, Elegen Dağları, Kırklar Dağı, Tavur Dağı ve Kotur Tepesi'dir. Bu dağlar arasındaki Bendimahi Havzası ile Karasu havzası yakınında kuzeyde, Alikelle Dağı (2850 m.) yer almakta olup dağın uzantıları Abaza düzlüğüne kadar inmektedir. Buradaki en yüksek dağ Pirreşit Dağı'dır (3200 m.). Bu dağ sıralarını sırasıyla Manda dağı (3020 m), İsabey Dağı (3000) izlemektedir. Bunlar düzenli bir sırt halinde güneybatı yönüne uzanarak Karasu Vadisi ile Van Gölü arasında, Şoli Dağı (2900 m.) ile devam eder.
İl alanındaki yükseltiler güneydoğuya gittikçe artar ve düzgün sıra dağlara dönüşür. Bu sıra dağların en önemlileri; Ahlat Dağı (2810m) ve Korahal Dağı (2700m) dır. Tendürek Dağı'nın uzantısı olan sınır dağları, Gündizin Dağı (3100m), Koçalan Dağı, Bilecik dağı, Melek Dağı yörenin belli başlı dağlarıdır. Kesiş gölünün bazı kesimlerinde başlayan dağlar arasında Şuşanıs Dağı (2750m), Narkut Dağı (2800m), İspiriz Dağı (3688m) bulunmaktadır. İlin güney kesiminde ise, Güneydoğu Torosların uzantısı Kavuşahap Dağları yer almıştır. Gökdağ (3604 m.), Müküs Dağı (3414 m.) Arnos Dağı (3547 m.), Artos Dağı (3537 m.) da buradaki diğer önemli yükseltilerdir.
Plato, Yayla ve Ovalar
Van il topraklarının %33’ü plato, ova ve yaylalarla kaplanmıştır. Bu alanlar III. Zamanda ortaya çıkan yükselmeler sonunda meydana gelmiştir. Volkanik olan bu alanların toprakları kireçli ve killidir. Bunarın belli başlıları Norduz Yaylası, kuzeyde Çaldıran İlçesinde Abaza Düzü, Sultan Gölü çukurluğunun batısındaki yaylalar, Ahlat Dağında Erçek Gölünün kuzeyindeki yaylalar ile güneydoğusunda Hoşap Suyu çevresinde uzanan geniş yaylalardır.
İl alanının %13,7 sini kaplayan başlıca ovalardan Van Ovası, Karasu Hoşap Suyu arasında 150 km'lik bir alanı kaplamaktadır. Van Gölü’nün kuzeyindeki Erciş Ovası 150 km lik bir alanı kaplamaktadır. Gürpınar’da Hoşap Ovası deniz seviyesinden 2.400 yükseklikte, 180 km2’lik bir alanı kaplamaktadır.
Muradiye ilçesindeki Muradiye Ovası deniz seviyesinden 2000 m. yükseklikte, 525 km alana yayılmıştır. Ayrıca Tarhani Düzü 50 km2, Noşar Düzü 80 km2, deniz seviyesinden 2.100 m. yükseklikte Saray Ovası 45 km2’lik alana yayılmış olup, ilin en verimli topraklarıdır. Bunun yanı sıra Karakallı ve Ercek Düzleri de ilin diğer düzlük alanlarıdır.
Akarsular
Van Havzası dışında kalan alanlarda çok sayıda küçük akarsı bulunmaktadır. Ancak bu akarsular yaz aylarında kurumaktadır.
Ben-i Mahi Suyu
Van Gölü Havzasının en büyük akarsuyu olan Bend-i Mahi Suyu ilin kuzeyindeki Aladağ ile Tendürek Dağı arasında çeşitli kolların birleşmesinden meydana gelmiştir. Tendürek Dağı’nın güneybatısındaki Sarıgöl ve Kaz Gölünden çıkan bu akarsu sık sık yön değiştirir ve Çaldıran Ovasını suladıktan sonra Yağlıdere ile birleşir ve Göndürme Boğazını aşmaktadır. Bundan sonra Muradiye Ovasını sular ve Van Gölünün kuzeyine dökülür. Bu akarsuyun uzunluğu 90 km.dir.
Hoşap Suyu (Güzelsu)
Başkale ile İspiriz Dağları ile Norduz Yaylasından kaynaklanan Hoşap Suyu, Koçkıran, Gelispiri ve Geleriş Dağlarından doğan çok sayıdaki derelerle beslenir. Derin bir vadiden doğu ve batı yönünde akar, Hoşap Ovası’nı suladıktan sonra Zernek Boğazına girer. Bunun ardından Havasor Ovasından geçerek Van Gölüne dökülür. Bu akarsuyun uzunluğu 130 km.dir.
Karasu
Özalp ilçesinin kuzeyindeki dağlardan doğan Karasu 130 km. uzunluğundadır. Çevresindeki yüksek dağlardan inen küçük akarsularla beslendikten sonra derin bir vadiyi aşar, Akbulak Düzlüğüne girer. Bu arada Erçek gölüne yaklaşır Timar Ovasından sonra Van Gölüne dökülür.
Memedik Çayı
Özalp ilçesindeki çok sayıdaki akarsuların Saray Düzlüğünde toplanmasından oluşan Memedik Çayı doğu batı yönünde akar. Memedik Boğazını geçtikten sonra Erçek Ovasını aşar ve Erçek Gölüne dökülür. Bu akarsu 60 km. uzunluğundadır.
Zilan Deresi
Aladağ’ın kollarından beslenen Zilan deresi kuzey-güney yönünde akarak doğudan Hacıdiri Deresini sularına katar ve sarp bir vadi içerisinden geçer. Bundan sonra genişler, Erçis Ovasını geçtikten sonra Van Gölüne dökülür.
Van il toprakları içerisinde bu akarsulardan başka Deliçay, İrşat Çayı, Kırkgeçit Deresi, Çığlı Suyu ile Çatak Suyu bulunmaktadır.
Göller
Van da çok sayıda göl bulunmaktadır. Bunların başında Van Gölü ile Erçek Gölü gelmektedir.
Van Gölü
Van Gölü, Türkiye’nin en büyük, Avrupa’nın beşinci büyük gölüdür. Gölün yüzölçümü 3764 km² olup derinliği bazı yerlerde 100 metreyi geçmektedir. Uzunluğu 125 km., genişliği 65 km. aşar. Deniz seviyesinden yüksekliği 1646 m.dir. Büyüklüğünden ötürü de halkı tarafından “Van Denizi” diye anılır.
Tarihi Çağlarda Urartular göle dalgalarından ötürü “Dalgalı Deniz” ismini yakıştırmışlardır. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Selçuklular gölün çevresinde yerleşmişlerdir. Mezopotamyalılar göle “Nayri Denizi” ismini vermişlerdir. Bununla beraber bazı kaynaklarda Küçük Deniz, Ahlat Deryası, Deryaço gibi isimlere de rastlanmıştır. Göl çevresinde Ahlat Sazlıkları, Dönemeç Deltası, Karasu deltası, Bendimahi Deltası bulunmaktadır. Aynı zamanda bu bölge yakınındaki Nurşun Gölü ile birlikte göçmen kuşların konakladığı bir alandır.
Nemrut Dağı’ndan çıkan lavların jeolojik devirlerde setler oluşturması sonucu meydana gelen gölün üzerinde Akdamar Adası, Çarpanak Adası, Adır Adası gibi adalar bulunmaktadır. Suyu tuzlu 1000/ 210 sodalıdır. Bu nedenle de göl sularında temizlik malzemeleri kullanılmadan her türlü çamaşır yıkanabilmektedir. Ayrıca gölün tuz oranı % 0.19 dır. Yapılan araştırmalara göre göl suyunun deri ve cilt hastalıklarına iyi geldiği bilinmektedir. Gölün en büyük özelliği değişik mevsimlerde değişik zamanlarda farklı renklerde görünmesidir. Gölün iki yakasındaki Van ile Tatvan arasında yük vagonlarını taşıyan feribotlar çalışmaktadır. Ayrıca Gevaş iskelesinden Akdamar Adası’na dolmuş motorları çalışmaktadır.
Van sazlığında kuluçkaya yatan yaz ördeği, gölün batısındaki yarımadada üreyen toy, adalarda kuluçkaya yatan Van Gölü martısı ile Van Gölü'ne özgü bir balık türü olan ve planktonlarla beslenen inci kefali (Chalcalburnus tarichi), Van Gölü'nün başlıca doğal özellikleridir. Mayıs ve Haziran aylarında yaklaşık 15.000 ton avlanan inci kefali lezzeti ve ekonomik değeri yönünden önemli bir besin kaynağıdır. Gölün sularının sodalı oluşu inci kefali dışında başka balıkların burada yaşamasına olanak vermemektedir.
Göl içerisinde bulunan Akdamar Adası’nın bir de öyküsü vardır. Buna göre devrin baş keşişinin Tamara isimli çok güzel bir kızı varmış. Bu kız, Gevaş'ta yaşayan bir delikanlıya âşık olmuştur. Bu genç her gece Tamara'ya ulaşmak için gölü yüzerek geçer, kıyıda elindeki ışıkla da Tamara onu beklemiş. Ancak bu gizli buluşmalardan haberdar olan baş keşiş, fırtınalı bir gecede elinde mumla kıyıya inmiş. Işığın yerini sürekli değiştirerek gencin gücünü yitirmesine neden olmuş. Genç “Ah Tamara, ah Tamara” diyerek Van Gölü’nün sularında boğulmuştur. Ah Tamara, Ah Tamara sözcükleri zamanla Ahtamar veya Akdamar biçimine dönüşmüştür.
Van Gölü'nde bir canavar olduğu konusunda 1997 yılında bazı iddialar ortaya atılmış, toplumun dikkati bu yöne çekilmiştir. Bu canavarın 8- 10 m. boyunda, ses çıkaran, insanlara zarar vermeyen, kahverengi-siyah arasında bir yaratık olduğu söylentisi, uzun yıllar gizemini korumuştur. Van halkı tarafından “Canavan”, “Cano” gibi isimlerle sevimli hale getirilen bu canavarla ilgili olarak Cambridge Üniversitesi'nden dünyaca ünlü su altı biyologu Jacques Cousteau gölde bir araştırma yapmak üzere Van'a gelmiş, bundan sonra da göl turizm yönünden önem kazanmıştır. Sonunda bu olay, Van’ın gelişmekte olan bir yöre olduğuna ve yöre halkının turizmi canlandırmak amacıyla böyle bir hikâyeye başvurduğuna bağlanmıştır.
Erçek Gölü
Van Gölü’nden sonra ilin ikinci büyük gölü olan Erçek Gölü Van Gölü’nün doğusunda, IV. Zamanda oluşmuş, lav kümelerinin yığılmasından meydana gelmiştir. Van Gölü’nden bir eşikle ayrılan bu göl bir çöküntü havzası içerisindedir. Kuzeydoğusunda Şeyh Zengi Ovası, güneyinde Irgat dağı ile çevrilidir. Deniz seviyesinden yüksekliği 1.803 m dir.
Bu gölün de suları sodalı ve tuzludur.
Van ilindeki belli başlı bu iki gölden başka İran sınırı yakınında Kaz Gölü ve onun batısında Sor Gölü, kuzeyinde Engiz Gölü ve Hasan Timuran Gölü bulunmaktadır. Bunların yanı sıra Akgöl, Sultan (Süphan) Gölü, ilin kuzeyinde Kavak Dağı eteğinde Hıdırmenteş Gölü, Tendürek Dağı eteğinde Sarı Göl vardır. Ayrıca Kuh, Kozan ve Erek dağları arasındaki vadide vadi ağzının kapatılmasıyla oluşturulan, yapay bir göl olan Keşiş Gölü bulunmaktadır. Keşiş Gölünün kuzeyinde Irgat Dağı eteğinde İmaris Gölü ile Çengi Gölü il topraklarındaki diğer küçük göllerdir.
İçmeler ve Kaplıcalar
Van ili yeraltı su kaynakları yönünden oldukça zengin kaynaklara sahiptir. İlin büyük bir kesiminde maden suları ile kaplıcalar bulunmaktadır.
Akbaş Köyü Madensuyu (Erciş)
Van ili Erciş ilçesinde, Akbaş Köyü’nde bulunan Akbaş Kaplıcasının sıcaklığı 19 derecedir. Bu maden suyundan aynı zamanda banyo yoluyla da yararlanılmaktadır.
Aşağı Şerefhane Maden Suyu (Muradiye)
Van ili Muradiye ilçesinde Çaldıran ile Muradiye arasında bulunan bu suyun sıcaklığı 10 C olup, debisi 0.05 lt/sn. dir. Bu maden suyu sindirim, böbrek ve bağırsak hastalıklarına iyi gelmektedir.
Bolbülük Maden Suyu (Özalp)
Van ili Özalp ilçesinde bulunan bu maden suyunun sıcaklığı 12,5 derecedir. Saniyede 8,5 litre kaynamaktadır. Bu su da sindirim, bağırsak ve böbrek hastalıklarına iyi gelmektedir.
Hozi Maden Suyu (Başkale)
Van ili Başkale ilçesinde bulunan Hozi Maden Suyunun sıcaklığı 13,5 derece, debisi de 0.09 lt/sn. dir. Bu maden suyu da sindirim, bağırsak ve böbrek hastalıklarına iyi gelmektedir.
Kanlıbudak Maden Suyu (Başkale)
Van ili Başkale ilçesinde bulunan bu maden suyunun sıcaklığı 14 derece olup, saniyede 0,5 lt. kaynamaktadır.
Zereni Kaplıcası (Başkale)
Van ili Başkale ilçesinde bulunan bu kaplıcanın suyu 55 derece sıcaklıktadır. Saniyede 1 litre kaynamaktadır.
Hasanabdaz Kaplıcası (Erciş)
Van ili Erciş ilçesi Deliçay’da bulunan bu kaplıcanın suyunun sıcaklığı 68 derecedir. Kaplıca suyu saniyede 2 litre kaynamaktadır.
Yoldüştü Köyü Maden Suyu (Gürpınar)
Van ili Gürpınar ilçesi Yoldüştü Köyü’nde bulunan bu maden suyunun sıcaklığı 10 derecedir. Saniyede 0,7 litre kaynamaktadır.
Derviş Kaplıcası (Muradiye)
Van ili Muradiye ilçesi Çaldıran’da bulunan bu kaplıcanın suyunun sıcaklığı 36 derecedir. Kaplıca suyu saniyede 0,05 litre kaynamaktadır. Çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.
Dergezin Kaplıcası (Muradiye)
Van ili Muradiye ilçesi Çaldıran’da bulunan bu kaplıcanın suyunun sıcaklığı 36 derece olup, debisi 5 lt/sn. dir.
Mesire Yerleri
Amik Gölü Mesire Yeri
Van-Erciş karayolunda, Amik Gölü kıyısında bulunan bu mesire yeri meyve bahçeleri ve göl kıyısındaki doğal plajları ile tanınmıştır. Yaz aylarında ilin önemli bir mesire yeridir.
Çatak Mesire Yeri
Van ili Çatak ilçesinde bulunan bu mesire yeri iki çayın birleştiği bir vadide yer almaktadır. Çevresi ormanlık olup, Çatak Gölü alabalığı ile ün yapmıştır. Aynı zamanda çevresinde dağ keçisi, tilki, tavşan ve keklik gibi av hayvanları yaşamaktadır.
Erek Vadisi Mesire Yeri
Van Erek Vadisi yamaçlarında bulunan bu mesire yeri zengin bir doğaya sahiptir. İl merkezinden buraya günü birlik gelenler bulunmaktadır. Çevresi av turizmi yönünden önemlidir.
Horhor Bulağı Mesire Yeri
İl merkezinde, Van Kalesi’nin kuzeybatısında bulunan bu mesire yeri kaynak suları ile de ün yapmıştır.
Edremit Mesire Yeri
Van ili Edremit ilçesinde, Van’a 20 km. uzaklıktaki bu mesire yeri doğal plajları ve bitki örtüsü ile tanınmıştır.
Ganiyisippi Şelalesi
Van il merkezine 60 km. uzaklıkta, Van-Çatak karayolu üzerinde, Çatak ilçesine 5 km. uzaklıkta bulunan bu şelalenin çevresinden mesire yeri olarak yararlanılmaktadır. Şelalenin çevresinde alabalık tesisleri bulunmaktadır. Şelale kayalıklardan, 100 m. yükseklikten dökülmektedir. Şelalenin suları Nisan ayı sonlarında çok gür olarak akar, yaz aylarının sonlarına doğru da azalmaktadır.
Muradiye Şelalesi
Van ili Muradiye ilçesine 10 km. uzaklıkta Bend-i Mahi Çayı üzerindeki bu şelale derin bir vadi içerisinden, 10–20 m. yukarıdan aşağıya dökülmektedir. Çevresinden mesire yeri olarak yararlanılmaktadır. Buradaki asma köprüsü ile de ün yapmıştır.
Van Peri Bacaları (Vanadokya) (Başkale)
Van ili Başkale ilçesi Yavuzlar Köyü’nde bulunan ve Kapadokya yöresindeki peri bacaları ile oluşum yönünden benzerlik gösteren peri bacalarının bulunduğu alan Vanadokya olarak anılmaktadır.
Buradaki volkanik Yiğit Dağı’nın püskürttüğü kayaçların aşınmaları sonucunda bu oluşumlar meydana gelmiştir. Günümüzde kendi haline terk edilmiş olan bu oluşumların doğal park ilan edilmesi ve koruma altına alınması yerinde olacaktır.
Dağlar
Van yöresinin %53’ünü kaplayan dağlar çeşitli jeolojik dönemlerde kıvrılma ve kırılmalar sonucunda oluşmuştur. Bunların başında ilin kuzey kesiminde, dorukları il sınırları dışında kalan Aladağ (3255) ve Tendürek Dağı (3542) bulunmaktadır. Bunlardan Tendürek Dağı'nın doğusunda İran sınırına kadar uzanan dağ sıraları bulunmaktadır. Bu dağların yüksekliği 2600–2900 m.ye ulaşmaktadır. Bu dağların belli başlı yükseltiler; Dumanlıdağ, Elegen Dağları, Kırklar Dağı, Tavur Dağı ve Kotur Tepesi'dir. Bu dağlar arasındaki Bendimahi Havzası ile Karasu havzası yakınında kuzeyde, Alikelle Dağı (2850 m.) yer almakta olup dağın uzantıları Abaza düzlüğüne kadar inmektedir. Buradaki en yüksek dağ Pirreşit Dağı'dır (3200 m.). Bu dağ sıralarını sırasıyla Manda dağı (3020 m), İsabey Dağı (3000) izlemektedir. Bunlar düzenli bir sırt halinde güneybatı yönüne uzanarak Karasu Vadisi ile Van Gölü arasında, Şoli Dağı (2900 m.) ile devam eder.
İl alanındaki yükseltiler güneydoğuya gittikçe artar ve düzgün sıra dağlara dönüşür. Bu sıra dağların en önemlileri; Ahlat Dağı (2810m) ve Korahal Dağı (2700m) dır. Tendürek Dağı'nın uzantısı olan sınır dağları, Gündizin Dağı (3100m), Koçalan Dağı, Bilecik dağı, Melek Dağı yörenin belli başlı dağlarıdır. Kesiş gölünün bazı kesimlerinde başlayan dağlar arasında Şuşanıs Dağı (2750m), Narkut Dağı (2800m), İspiriz Dağı (3688m) bulunmaktadır. İlin güney kesiminde ise, Güneydoğu Torosların uzantısı Kavuşahap Dağları yer almıştır. Gökdağ (3604 m.), Müküs Dağı (3414 m.) Arnos Dağı (3547 m.), Artos Dağı (3537 m.) da buradaki diğer önemli yükseltilerdir.
Plato, Yayla ve Ovalar
Van il topraklarının %33’ü plato, ova ve yaylalarla kaplanmıştır. Bu alanlar III. Zamanda ortaya çıkan yükselmeler sonunda meydana gelmiştir. Volkanik olan bu alanların toprakları kireçli ve killidir. Bunarın belli başlıları Norduz Yaylası, kuzeyde Çaldıran İlçesinde Abaza Düzü, Sultan Gölü çukurluğunun batısındaki yaylalar, Ahlat Dağında Erçek Gölünün kuzeyindeki yaylalar ile güneydoğusunda Hoşap Suyu çevresinde uzanan geniş yaylalardır.
İl alanının %13,7 sini kaplayan başlıca ovalardan Van Ovası, Karasu Hoşap Suyu arasında 150 km'lik bir alanı kaplamaktadır. Van Gölü’nün kuzeyindeki Erciş Ovası 150 km lik bir alanı kaplamaktadır. Gürpınar’da Hoşap Ovası deniz seviyesinden 2.400 yükseklikte, 180 km2’lik bir alanı kaplamaktadır.
Muradiye ilçesindeki Muradiye Ovası deniz seviyesinden 2000 m. yükseklikte, 525 km alana yayılmıştır. Ayrıca Tarhani Düzü 50 km2, Noşar Düzü 80 km2, deniz seviyesinden 2.100 m. yükseklikte Saray Ovası 45 km2’lik alana yayılmış olup, ilin en verimli topraklarıdır. Bunun yanı sıra Karakallı ve Ercek Düzleri de ilin diğer düzlük alanlarıdır.
Akarsular
Van Havzası dışında kalan alanlarda çok sayıda küçük akarsı bulunmaktadır. Ancak bu akarsular yaz aylarında kurumaktadır.
Ben-i Mahi Suyu
Van Gölü Havzasının en büyük akarsuyu olan Bend-i Mahi Suyu ilin kuzeyindeki Aladağ ile Tendürek Dağı arasında çeşitli kolların birleşmesinden meydana gelmiştir. Tendürek Dağı’nın güneybatısındaki Sarıgöl ve Kaz Gölünden çıkan bu akarsu sık sık yön değiştirir ve Çaldıran Ovasını suladıktan sonra Yağlıdere ile birleşir ve Göndürme Boğazını aşmaktadır. Bundan sonra Muradiye Ovasını sular ve Van Gölünün kuzeyine dökülür. Bu akarsuyun uzunluğu 90 km.dir.
Hoşap Suyu (Güzelsu)
Başkale ile İspiriz Dağları ile Norduz Yaylasından kaynaklanan Hoşap Suyu, Koçkıran, Gelispiri ve Geleriş Dağlarından doğan çok sayıdaki derelerle beslenir. Derin bir vadiden doğu ve batı yönünde akar, Hoşap Ovası’nı suladıktan sonra Zernek Boğazına girer. Bunun ardından Havasor Ovasından geçerek Van Gölüne dökülür. Bu akarsuyun uzunluğu 130 km.dir.
Karasu
Özalp ilçesinin kuzeyindeki dağlardan doğan Karasu 130 km. uzunluğundadır. Çevresindeki yüksek dağlardan inen küçük akarsularla beslendikten sonra derin bir vadiyi aşar, Akbulak Düzlüğüne girer. Bu arada Erçek gölüne yaklaşır Timar Ovasından sonra Van Gölüne dökülür.
Memedik Çayı
Özalp ilçesindeki çok sayıdaki akarsuların Saray Düzlüğünde toplanmasından oluşan Memedik Çayı doğu batı yönünde akar. Memedik Boğazını geçtikten sonra Erçek Ovasını aşar ve Erçek Gölüne dökülür. Bu akarsu 60 km. uzunluğundadır.
Zilan Deresi
Aladağ’ın kollarından beslenen Zilan deresi kuzey-güney yönünde akarak doğudan Hacıdiri Deresini sularına katar ve sarp bir vadi içerisinden geçer. Bundan sonra genişler, Erçis Ovasını geçtikten sonra Van Gölüne dökülür.
Van il toprakları içerisinde bu akarsulardan başka Deliçay, İrşat Çayı, Kırkgeçit Deresi, Çığlı Suyu ile Çatak Suyu bulunmaktadır.
Göller
Van da çok sayıda göl bulunmaktadır. Bunların başında Van Gölü ile Erçek Gölü gelmektedir.
Van Gölü
Van Gölü, Türkiye’nin en büyük, Avrupa’nın beşinci büyük gölüdür. Gölün yüzölçümü 3764 km² olup derinliği bazı yerlerde 100 metreyi geçmektedir. Uzunluğu 125 km., genişliği 65 km. aşar. Deniz seviyesinden yüksekliği 1646 m.dir. Büyüklüğünden ötürü de halkı tarafından “Van Denizi” diye anılır.
Tarihi Çağlarda Urartular göle dalgalarından ötürü “Dalgalı Deniz” ismini yakıştırmışlardır. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Selçuklular gölün çevresinde yerleşmişlerdir. Mezopotamyalılar göle “Nayri Denizi” ismini vermişlerdir. Bununla beraber bazı kaynaklarda Küçük Deniz, Ahlat Deryası, Deryaço gibi isimlere de rastlanmıştır. Göl çevresinde Ahlat Sazlıkları, Dönemeç Deltası, Karasu deltası, Bendimahi Deltası bulunmaktadır. Aynı zamanda bu bölge yakınındaki Nurşun Gölü ile birlikte göçmen kuşların konakladığı bir alandır.
Nemrut Dağı’ndan çıkan lavların jeolojik devirlerde setler oluşturması sonucu meydana gelen gölün üzerinde Akdamar Adası, Çarpanak Adası, Adır Adası gibi adalar bulunmaktadır. Suyu tuzlu 1000/ 210 sodalıdır. Bu nedenle de göl sularında temizlik malzemeleri kullanılmadan her türlü çamaşır yıkanabilmektedir. Ayrıca gölün tuz oranı % 0.19 dır. Yapılan araştırmalara göre göl suyunun deri ve cilt hastalıklarına iyi geldiği bilinmektedir. Gölün en büyük özelliği değişik mevsimlerde değişik zamanlarda farklı renklerde görünmesidir. Gölün iki yakasındaki Van ile Tatvan arasında yük vagonlarını taşıyan feribotlar çalışmaktadır. Ayrıca Gevaş iskelesinden Akdamar Adası’na dolmuş motorları çalışmaktadır.
Van sazlığında kuluçkaya yatan yaz ördeği, gölün batısındaki yarımadada üreyen toy, adalarda kuluçkaya yatan Van Gölü martısı ile Van Gölü'ne özgü bir balık türü olan ve planktonlarla beslenen inci kefali (Chalcalburnus tarichi), Van Gölü'nün başlıca doğal özellikleridir. Mayıs ve Haziran aylarında yaklaşık 15.000 ton avlanan inci kefali lezzeti ve ekonomik değeri yönünden önemli bir besin kaynağıdır. Gölün sularının sodalı oluşu inci kefali dışında başka balıkların burada yaşamasına olanak vermemektedir.
Göl içerisinde bulunan Akdamar Adası’nın bir de öyküsü vardır. Buna göre devrin baş keşişinin Tamara isimli çok güzel bir kızı varmış. Bu kız, Gevaş'ta yaşayan bir delikanlıya âşık olmuştur. Bu genç her gece Tamara'ya ulaşmak için gölü yüzerek geçer, kıyıda elindeki ışıkla da Tamara onu beklemiş. Ancak bu gizli buluşmalardan haberdar olan baş keşiş, fırtınalı bir gecede elinde mumla kıyıya inmiş. Işığın yerini sürekli değiştirerek gencin gücünü yitirmesine neden olmuş. Genç “Ah Tamara, ah Tamara” diyerek Van Gölü’nün sularında boğulmuştur. Ah Tamara, Ah Tamara sözcükleri zamanla Ahtamar veya Akdamar biçimine dönüşmüştür.
Van Gölü'nde bir canavar olduğu konusunda 1997 yılında bazı iddialar ortaya atılmış, toplumun dikkati bu yöne çekilmiştir. Bu canavarın 8- 10 m. boyunda, ses çıkaran, insanlara zarar vermeyen, kahverengi-siyah arasında bir yaratık olduğu söylentisi, uzun yıllar gizemini korumuştur. Van halkı tarafından “Canavan”, “Cano” gibi isimlerle sevimli hale getirilen bu canavarla ilgili olarak Cambridge Üniversitesi'nden dünyaca ünlü su altı biyologu Jacques Cousteau gölde bir araştırma yapmak üzere Van'a gelmiş, bundan sonra da göl turizm yönünden önem kazanmıştır. Sonunda bu olay, Van’ın gelişmekte olan bir yöre olduğuna ve yöre halkının turizmi canlandırmak amacıyla böyle bir hikâyeye başvurduğuna bağlanmıştır.
Erçek Gölü
Van Gölü’nden sonra ilin ikinci büyük gölü olan Erçek Gölü Van Gölü’nün doğusunda, IV. Zamanda oluşmuş, lav kümelerinin yığılmasından meydana gelmiştir. Van Gölü’nden bir eşikle ayrılan bu göl bir çöküntü havzası içerisindedir. Kuzeydoğusunda Şeyh Zengi Ovası, güneyinde Irgat dağı ile çevrilidir. Deniz seviyesinden yüksekliği 1.803 m dir.
Bu gölün de suları sodalı ve tuzludur.
Van ilindeki belli başlı bu iki gölden başka İran sınırı yakınında Kaz Gölü ve onun batısında Sor Gölü, kuzeyinde Engiz Gölü ve Hasan Timuran Gölü bulunmaktadır. Bunların yanı sıra Akgöl, Sultan (Süphan) Gölü, ilin kuzeyinde Kavak Dağı eteğinde Hıdırmenteş Gölü, Tendürek Dağı eteğinde Sarı Göl vardır. Ayrıca Kuh, Kozan ve Erek dağları arasındaki vadide vadi ağzının kapatılmasıyla oluşturulan, yapay bir göl olan Keşiş Gölü bulunmaktadır. Keşiş Gölünün kuzeyinde Irgat Dağı eteğinde İmaris Gölü ile Çengi Gölü il topraklarındaki diğer küçük göllerdir.
İçmeler ve Kaplıcalar
Van ili yeraltı su kaynakları yönünden oldukça zengin kaynaklara sahiptir. İlin büyük bir kesiminde maden suları ile kaplıcalar bulunmaktadır.
Akbaş Köyü Madensuyu (Erciş)
Van ili Erciş ilçesinde, Akbaş Köyü’nde bulunan Akbaş Kaplıcasının sıcaklığı 19 derecedir. Bu maden suyundan aynı zamanda banyo yoluyla da yararlanılmaktadır.
Aşağı Şerefhane Maden Suyu (Muradiye)
Van ili Muradiye ilçesinde Çaldıran ile Muradiye arasında bulunan bu suyun sıcaklığı 10 C olup, debisi 0.05 lt/sn. dir. Bu maden suyu sindirim, böbrek ve bağırsak hastalıklarına iyi gelmektedir.
Bolbülük Maden Suyu (Özalp)
Van ili Özalp ilçesinde bulunan bu maden suyunun sıcaklığı 12,5 derecedir. Saniyede 8,5 litre kaynamaktadır. Bu su da sindirim, bağırsak ve böbrek hastalıklarına iyi gelmektedir.
Hozi Maden Suyu (Başkale)
Van ili Başkale ilçesinde bulunan Hozi Maden Suyunun sıcaklığı 13,5 derece, debisi de 0.09 lt/sn. dir. Bu maden suyu da sindirim, bağırsak ve böbrek hastalıklarına iyi gelmektedir.
Kanlıbudak Maden Suyu (Başkale)
Van ili Başkale ilçesinde bulunan bu maden suyunun sıcaklığı 14 derece olup, saniyede 0,5 lt. kaynamaktadır.
Zereni Kaplıcası (Başkale)
Van ili Başkale ilçesinde bulunan bu kaplıcanın suyu 55 derece sıcaklıktadır. Saniyede 1 litre kaynamaktadır.
Hasanabdaz Kaplıcası (Erciş)
Van ili Erciş ilçesi Deliçay’da bulunan bu kaplıcanın suyunun sıcaklığı 68 derecedir. Kaplıca suyu saniyede 2 litre kaynamaktadır.
Yoldüştü Köyü Maden Suyu (Gürpınar)
Van ili Gürpınar ilçesi Yoldüştü Köyü’nde bulunan bu maden suyunun sıcaklığı 10 derecedir. Saniyede 0,7 litre kaynamaktadır.
Derviş Kaplıcası (Muradiye)
Van ili Muradiye ilçesi Çaldıran’da bulunan bu kaplıcanın suyunun sıcaklığı 36 derecedir. Kaplıca suyu saniyede 0,05 litre kaynamaktadır. Çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.
Dergezin Kaplıcası (Muradiye)
Van ili Muradiye ilçesi Çaldıran’da bulunan bu kaplıcanın suyunun sıcaklığı 36 derece olup, debisi 5 lt/sn. dir.
Mesire Yerleri
Amik Gölü Mesire Yeri
Van-Erciş karayolunda, Amik Gölü kıyısında bulunan bu mesire yeri meyve bahçeleri ve göl kıyısındaki doğal plajları ile tanınmıştır. Yaz aylarında ilin önemli bir mesire yeridir.
Çatak Mesire Yeri
Van ili Çatak ilçesinde bulunan bu mesire yeri iki çayın birleştiği bir vadide yer almaktadır. Çevresi ormanlık olup, Çatak Gölü alabalığı ile ün yapmıştır. Aynı zamanda çevresinde dağ keçisi, tilki, tavşan ve keklik gibi av hayvanları yaşamaktadır.
Erek Vadisi Mesire Yeri
Van Erek Vadisi yamaçlarında bulunan bu mesire yeri zengin bir doğaya sahiptir. İl merkezinden buraya günü birlik gelenler bulunmaktadır. Çevresi av turizmi yönünden önemlidir.
Horhor Bulağı Mesire Yeri
İl merkezinde, Van Kalesi’nin kuzeybatısında bulunan bu mesire yeri kaynak suları ile de ün yapmıştır.
Edremit Mesire Yeri
Van ili Edremit ilçesinde, Van’a 20 km. uzaklıktaki bu mesire yeri doğal plajları ve bitki örtüsü ile tanınmıştır.
Ganiyisippi Şelalesi
Van il merkezine 60 km. uzaklıkta, Van-Çatak karayolu üzerinde, Çatak ilçesine 5 km. uzaklıkta bulunan bu şelalenin çevresinden mesire yeri olarak yararlanılmaktadır. Şelalenin çevresinde alabalık tesisleri bulunmaktadır. Şelale kayalıklardan, 100 m. yükseklikten dökülmektedir. Şelalenin suları Nisan ayı sonlarında çok gür olarak akar, yaz aylarının sonlarına doğru da azalmaktadır.
Muradiye Şelalesi
Van ili Muradiye ilçesine 10 km. uzaklıkta Bend-i Mahi Çayı üzerindeki bu şelale derin bir vadi içerisinden, 10–20 m. yukarıdan aşağıya dökülmektedir. Çevresinden mesire yeri olarak yararlanılmaktadır. Buradaki asma köprüsü ile de ün yapmıştır.
Van Peri Bacaları (Vanadokya) (Başkale)
Van ili Başkale ilçesi Yavuzlar Köyü’nde bulunan ve Kapadokya yöresindeki peri bacaları ile oluşum yönünden benzerlik gösteren peri bacalarının bulunduğu alan Vanadokya olarak anılmaktadır.
Buradaki volkanik Yiğit Dağı’nın püskürttüğü kayaçların aşınmaları sonucunda bu oluşumlar meydana gelmiştir. Günümüzde kendi haline terk edilmiş olan bu oluşumların doğal park ilan edilmesi ve koruma altına alınması yerinde olacaktır.
